Uzależnienie – nabyta silna potrzeba wykonywania jakiejś czynności lub zażywania jakiejś substancji.
Rodzaje uzależnień:
– Uzależnienia fizjologiczne
– Uzależnienia psychiczne
– Uzależnienia społeczne
– Uzależnienie fizjologiczne (ang. physiological dependence), zwane też czasem fizycznym, to nabyta silna potrzeba stałego zażywania jakiejś substancji odczuwana jako szereg dolegliwości fizycznych (np. bóle, biegunki, uczucie zimna, wymioty, drżenia mięśni, bezsenność). Zaprzestanie jej zażywania (odstawienie) prowadzi do wystąpienia zespołu objawów, które określa się jako zespół abstynencyjny (zespół z odstawienia). W leczeniu stosowana jest detoksykacja, czyli odtrucie.
Nikotyna – organiczny związek chemiczny z grupy alkaloidów pirydynowych zawarty w liściach tytoniu, z których produkowane są papierosy.
Nikotyna w małych dawkach działa pobudzająco, wprowadzając osobę ją zażywającą w dobry nastrój. Efekt ten jest związany z wydzielaniem dopaminy, które nikotyna stymuluje. Nikotyna sprawia, że wydzielanie dopaminy zwiększa się, a tym samym poprawia się nastrój osoby palącej papierosa. Dobre samopoczucie obecne po wypaleniu papierosa staje się powodem do wypalenia kolejnego. Nikotyna zwiększa także wydzielanie noradrenaliny, hormonu, który wydziela się w chwilach stresu.
Alkoholizm – inaczej uzależnienie od alkoholu, toksykomania alkoholowa, choroba alkoholowa zaburzenie polegające na utracie kontroli nad ilością spożywanego alkoholu. Spożywanie zazwyczaj dużych ilości alkoholu przez alkoholika jest spowodowane przymusem o charakterze psychicznym i somatycznym, i nie podlega jego woli, jednak możliwe jest jego powstrzymanie i utrzymanie abstynencji. Mechanizm powstawania uzależnienia nie jest do końca wyjaśniony, ale ma bezpośredni związek z nadużywaniem alkoholu.
Następstwa alkoholizmu:
– Zaburzenia życia rodzinnego – 94%
– Problemy w kontaktach z ludźmi – 84%
– Problemy finansowe – 82%
– Przemoc wobec bliskich – 57%
– Problemy z prawem (karalność) – 51%
Przewlekły alkoholizm prowadzi do chorób psychicznych, ciężkich schorzeń wątroby, nerek, żołądka, serca itd. Zwiększa przestępczość, sprzyja szerzeniu się chorób wenerycznych i ujemnie wpływa na potomstwo
Z choroby alkoholowej nie można się wyleczyć, to znaczy że nawet po wieloletniej abstynencji próby tzw. „kontrolowanego” picia kończą się powrotem do nałogu. Możliwe natomiast jest zatrzymanie choroby i rehabilitacja, gdzie fundamentalnym warunkiem zdrowienia jest abstynencja. Jest wiele placówek i ugrupowań które zajmują odtruwaniem alkoholowym w Warszawie:
– Profesjonalnych Ośrodków Terapii Uzależnień i Współuzależnienia.
– Samopomocowych grup Wspólnoty Anonimowych Alkoholików.
– Klubu Abstynenta.
Narkotyk – potoczna nazwa niektórych substancji odurzających działających na ośrodkowy układ nerwowy
Podział według działania fizjologicznego:
Stymulanty czyli substancje pobudzające ośrodkowy układ nerwowy:
– Amfetamina i jej pochodne: amfetamina, metamfetamina, metylofenidat
– Efedryna i jej steroizomery: efedryna i pseudoefedryna
– N-metyloksantyny: kofeina, teofilina, teobromina
Depresanty czyli substancje działające opóźniająco na ośrodkowy układ nerwowy:
– Benzodiazepiny, np. diazepam, flunitrazepam
– Depresanty nasenne: alkohol, eter, barbiturany, chloroform, wodzian chloralu
– Opioidy, np. opium, kodeina, tramadol, morfina, heroina, metadon
Psychodeliki czyli substancje wywołujące zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym:
– delirianty, np. skopolamina, atropina
– pozostałe psychodeliki np. Salvinorin A
– psychodeliki stymulacyjne, np. MDMA, MDA, meskalina, DOM, LSD-25, AMT, DMT
– dysocjanty, np. podtlenek azotu, ketamina
Konopie indyjskie i ich pochodne, np. THC, są wyróżniane jako osobna grupa ponieważ wykazują działanie i stymulacyjne i depresyjne, a ponadto posiadają cechy psychodelików
Marihuana, narkotyk pochodzenia roślinnego wytwarzany z konopi. Za działanie psychotropowe marihuany odpowiada głównie tetrahydrokannabinol (THC) i inne kannabinoidy. Przeprowadzone dotąd badania nie dają pewnych rezultatów co do kwestii szkodliwości oraz skutków długotrwałego przyjmowania marihuany.
Kokaina – Substancja pobudzająca pochodzenia roślinnego. Odznacza się dużym potencjałem uzależniającym psychicznie. Jest to alkaloid tropanowy otrzymywany z liści krasnodrzewu pospolitego (koki) (Erythroxylon coca), który pierwotnie porastał tereny Andów w Ameryce Południowej.
Uzależnienie psychiczne (ang. psychological dependence)
Znane też jako psychologiczne, to nabyta silna potrzeba stałego wykonywania jakiejś czynności lub zażywania jakiejś substancji, której niespełnienie jednak nie prowadzi do poważnych fizjologicznych następstw.
Jego cechy to:
– wzrost napędu związanego z poszukiwaniem środka uzależniającego
– wzrost tolerancji na działanie środka (obniżenie efektu przyjemności, który on dostarcza)
– kompulsywna konsumpcja środka kosztem swojego zdrowia oraz otoczenia
– osłabienie woli
– obsesja brania i natręctwa myślowe utrzymujące się i nawracające nawet po wieloletniej abstynencji
– samooszukiwanie się usprawiedliwiające wykonywanie danej czynności (związane z psychologicznymi mechanizmami obronnymi)
– fizyczne wyniszczenie, brak zainteresowania otoczeniem niezwiązanym ze środkiem i jego zdobywaniem
Uzależnienie psychiczne – przykładowe czynności powodujące uzależnienie:
– masturbacja i pornografia
– internet i gry komputerowe
– nadmierna dbałość o tężyznę fizyczną (bigoreksja)
– hazard
– seks, uzależnienie seksualne
– praca
– kupowanie
– jedzenie
– słodycze
– telewizja
– słuchanie muzyki
– samookaleczenie
Jedzenie kompulsywne – zaburzenie odżywiania polegające na spożywaniu dużych ilości pokarmu w niekontrolowany sposób, bez odczuwania fizycznego głodu. Określane także jako „uzależnienie od jedzenia”.
Charakterystyka uzależnień psychicznych
Wspólnym mianownikiem zachowań, składających się na jedzenie kompulsywne, jest okresowe występowanie napadów niekontrolowanego jedzenia, których podłożem są przyczyny emocjonalne, nie zaś rzeczywiste uczucie głodu. Do typowych symptomów należą:
– okresowa utrata kontroli nad ilością spożywanego jedzenia,
– jednorazowe spożywanie zbyt dużych (w stosunku do osoby odżywiającej się normalnie) ilości pożywienia,
– podczas napadów – spożywanie posiłków w sposób wyraźnie szybszy niż podczas normalnego jedzenia,
– spożywanie pokarmów aż do wystąpienia przykrych objawów przejedzenia,
– jedzenie w samotności, celem uniknięcia wykrycia zaburzenia – uczucie wstydu i winy, występujące po napadzie.
Częstym następstwem kompulsywnego jedzenia są nadwaga i otyłość.
Autoagresja to wszelkie czynności, które charakteryzują się celowością oraz niosą za sobą poważne konsekwencje zdrowotne, zarówno psychiczne jak i fizyczne dla osoby wykazującej cechy autoagresji. Zadawanie sobie bólu jest dla osoby autoagresywnej sposobem na odzyskanie kontroli, złagodzeniem napięcia lub chęcią ukarania. Zachowanie autoagresywne to zaburzenie, które nie leczone w porę, może poważnie zagrażać zdrowiu, a nawet życiu. Osoba z tego typu skłonnościami nie dostrzega problemu w swoich zachowaniach.
Uzależnienie seksualne (seksoholizm) to jednostka chorobowa, obejmująca przymus zachowań, takich jak angażowanie się w zachowania o podłożu seksualnym, które mają destrukcyjne skutki dla życia społecznego i emocjonalnego jednostki, kompulsywna masturbacja, natręctwa seksualne, częsta zdrada, częste oglądanie pornografii.
Zakupoholizm to chęć i potrzeba dokonywania zakupów, podczas której dochodzi do realizowania niezaplanowanych i w rezultacie niepotrzebnych zakupów produktów, dóbr czy usług. Najczęściej zakupom towarzyszą stany zadowolenia, euforii, poczucia spełnienia. Po pewnym czasie kupujący odczuwa jednak smutek, wyrzuty sumienia, złość, rozczarowanie i rozgoryczenie.
Pracoholizm jest stanem uzależnienia od wykonywanej pracy, powodującym zaburzenie równowagi między istotnymi elementami życia codziennego.
