Liczne badania naukowe potwierdzają negatywny wpływ narkotyków na układ nerwowy. Nawet incydentalne przyjęcie używki może mieć nieodwracalne konsekwencje dla mózgu, zwłaszcza dla osoby podatnej na zaburzenia psychotyczne (np. schizofrenię). Nadmierne zażywanie środków narkotycznych wywołuje zmiany morfologiczne w strukturze mózgu, trwale upośledzając szereg funkcji życiowych organizmu.
Wpływ narkotyków na mózg
Narkotyki zaburzają działanie m.in. pnia mózgu, kory mózgowej oraz układu limbicznego. Pierwszy element podtrzymuje podstawowe funkcje ciała, w tym krążenie krwi, trawienie i oddychanie. Kora mózgowa przetwarza odbierane bodźce na doznania – widzenie obrazu, słyszenie dźwięków czy odczuwanie smaku. Przednia część kory mózgowej, płat czołowy, to obszar związany z myśleniem i pamiętaniem, a także z oceną zachowania, uczuć, podejmowaniem decyzji oraz kierowaniem swoimi czynami. Z kolei układ limbiczny jest odpowiedzialny za kojarzenie bodźców z odpowiednimi emocjami.
Podobnie jak alkohol, narkotyki oddziałują na przednią część kory mózgowej, zmniejszając jej objętość. W wyniku nałogu zmniejsza się ilość komorowego płynu mózgowo-rdzeniowego, procentowego wskaźnika substancji szarej oraz wielkość neuronów. Zwiększa się za to przestrzeń okołowierzchołkowa, a także poszerza obszar obu komór bocznych. Wraz z postępem uzależnienia dochodzi do obumierania neuronów (śmierci neuronalnej), a finalnie do stopniowego zaniku mózgu.
Upośledzanie prawidłowego funkcjonowania mózgu odbywa się w bardzo prosty sposób. Cząsteczki narkotyków takich jak np. heroina czy marihuana przypominają swoim kształtem naturalne neuroprzekaźniki. Dzięki temu wpływają na konkretne receptory, co w efekcie prowadzi do przeciążania systemu nerwowego olbrzymią ilością błędnych komunikatów. Używki typu amfetamina stymulują neurony do intensywnej produkcji naturalnego neuroprzekaźnika, przy czym go blokują. Nadmierna ilość substancji zalegającej między komórkami hamuje pracę kanałów informacyjnych. Na dalszym etapie uzależnienia trwale je uszkadza.
Narkotyki a zaburzenia funkcji poznawczych
Zmiany wywołane przez narkotyki sprawiają, że mózg pracuje wolniej i mniej wydajniej. U osób uzależnionych np. od marihuany obserwuje się pogorszenie pamięci krótkotrwałej oraz spowolnienie reakcji. Chorzy w ograniczony sposób reagują w sytuacjach wymagających instynktownych, automatycznych odpowiedzi. Ponadto wykazują zmniejszoną uwagę naprzemienną, a wykonanie zadania zmuszającego do logicznego i sekwencyjnego myślenia, zajmuje im więcej czasu.
Już jednorazowe użycie marihuany prowadzi do organicznych zmian w ciele migdałowatym, które odpowiada za reakcje związane z lękiem. Jeśli dany człowiek ma skłonności do zaburzeń psychotycznych, zarówno po przyjęciu obecnego w kannabinoidach THC, jak i LSD, może wystąpić u niego m.in. schizofrenia. Inny narkotyk, ecstasy (metylenodioksymetamfetamina, MDMA) ma silne działanie neurotoksyczne. Incydentalne doustne zażycie MDMA prowadzi do nieodwracalnych zniszczeń neuronów biorących udział w procesach uczenia się oraz konsolidacji pamięci. Nie bez znaczenia pozostaje też fakt, iż nawet jedna dawka wystarczy, aby wywołać zakłócenia w neuroprzekaźnictwie serotoninowym. Może to zwiększyć ryzyko zachorowania na depresję.
Konsekwencje uzależnienia od narkotyków
Uzależnienie od narkotyków powoduje trwałe zmiany neuroanatomiczne oraz neuropsychologiczne. Zaburzenia wywołane zażywaniem substancji narkotycznych wpływają na funkcje poznawcze, behawioralne, emocjonalne oraz motywacyjne. W ich rezultacie znacząco pogarsza się jakość życia, jak również funkcjonowania psychospołecznego osoby tkwiącej w nałogu.
